Aby pójść na terapię trzeba najpierw wykonać serię niekoniecznie przyjemnych kroków. Po pierwsze zauważyć, że coś w naszym życiu nie jest tak jakbyśmy tego sobie życzyli (alternatywnie, posłuchać kolegi, kiedy nam to próbuje powiedzieć). Po drugie, uznać, że nie wszystko jesteśmy w stanie wymyśleć i naprawić sami lub przy pomocy koleżanki na spotkaniu przy kawie. Po trzecie, podjąć decyzję o tym, że nasze zdrowie i samopoczucie oraz przyszłość nasza i tych nam najbliższych są ważne i wymagają ciągłej pracy. Po czwarte, że inwestycja w nasz umysł jest tak samo ważna, jak inwestycja w nasze ciało, garderobę, dom…Następnie, trzeba zawrzeć z samymi sobą pakt- że podejmę działania, żeby czuć się lepiej/zrozumieć siebie lepiej i poradzę się kogoś, kto zawodowo zajmuje się rozpętywaniem ludzkich trudności.
Wygląda łatwo, prawda? Okazuje się, że dla większości Polaków, dojście do tego momentu jest niezwykle trudne. Jeśli jednak jesteś na tym etapie, albo myślisz, że kiedyś mógłbyś być, dalsza część tego artykułu może być Tobie pomocna. Jeśli wiesz o kimś, komu informacja na te tematy mogłaby pomóc, też poczytaj.
W UK funkcjonuje co najmniej kilka nazw na to co w Polsce nazywa się psychologiem/terapeutą. Poniżej przedstawiam kilka luźno zdefiniowanych ‘zawodów’, które wpisują się w pole ‘zdrowia psychicznego’.
1. Psychiatra- Jedyny specjalista, który ma prawo przepisać Ci leki z zakresu zdrowia psychicznego. W UK po leki pierwszej pomocy na obniżony nastrój, bezsenność, czy też lęki można zgłosić się do GP. Lekarze z reguły nie dają leków. Leki wydaje apteka na podstawie recepty. Terapeuci nie mają uprawnień do przepisywania, sugerowania czy też dostarczania Ci leków. Jeśli Twój terapeuta da Ci leki nie mając do tego uprawnień, to łamie prawo i naraża Twoje zdrowie.
2. Psycholog- najczęściej osoba, która ukończyła studia magisterskie lub doktorskie w dziedzinie psychologii. Ci psychologowie, którzy zajmują się terapią, najczęściej ukończyli specjalizację z psychologii klinicznej. Większość ma formalne uprawnienia diagnostyczne. Psychologowie prowadzą terapię psychologiczną, która często jest krótko terminową i ma za zadanie pomóc klientowi w sprawach doraźnych (chociaż niektórzy, podobnie jak opisani niżej counsellorzy, doszkalają się w terapiach długoterminowych). Dodatkowo, magister psychologii w UK zajmuje się raczej badaniami i teorią, a uprawnienia terapeutyczne uzyskuje dopiero po zdaniu egzaminów doktorskich (nieco inaczej funkcjonuje to w Polsce).
3. Counsellor (tytuł nie funkcjonuje w Polsce)- osoba, która ukończyła co najmniej 3.5 lat treningu terapeutycznego. Najczęściej trening counsellora jest na poziomie wystarczającym do wykonywania zawodu, chociaż ogromna ilość counsellorów i psychoterapeutów w UK doszkala się po uzyskaniu dyplomu. Tradycyjnie counsellor był osobą, która podobnie jak psycholog, zajmowała się terapią osób z problemami doraźnymi, chociaż nie jest to obecnie tak jasne. Obecna tendencja, którą dostrzegamy w ‘świecie counsellingu’ jest w kierunku specjalizacji w pracy ze specyficznym problemem (np. traumą, przemocą, żałobą, uzależnieniami czy też zaburzeniami odżywiania) oraz w doszkalaniu się w terapiach skoncentrowanych na pracy z treściami z przeszłości (głównie z okresu dzieciństwa). Coraz więcej counsellorów podejmuje się pracy długoterminowaj.
4. Psychoterapeuta- w Polsce osoba, najczęściej po studiach magisterskich (psychologia lub kierunki pokrewne) oraz specjalistycznym co najmniej 4-letnim studium psychoterapeutycznym w wybranej metodzie terapeutycznej. Tradycyjnie psychoterapeuta zajmował się terapią długoterminową i miał większe od counsellora umiejętności w pracy z treściami z przeszłości. W UK nie ma formalnego rozróżnienia tytułu counsellora i psychoterapeuty, chociaż umownie mówi się, że psychoterapeuta zajmuje się terapią osób, które potrzebują pomocy długoterminowej.
· W UK to jak się terapeuta tytułuje zależy od tego jaką nazwę miał jego/jej kurs. Counsellorzy i psychoterapeuci, w zależności od preferencji metodologicznych pracują krótko i długoterminowo. Dodatkowo, rzesza terapeutów jest wykształcona w pracy specyficzną metodą, np. psychodynamiczną, czy też bardzo obecnie widoczną CBT (poznawczo-behawioralną) lub w terapii integratywnej, gdzie różne metodą są łączone, żeby dostosować je do potrzeb pacjenta.
5. Hipnoterapeuta- najczęściej osoba, która ukończyła studium pracy w hipnozie. Często osoba taka nie potrzebuje wcześniejszego doświadczenia terapeutycznego czy też studiów aby zacząć kurs hipnozy. Hipnoza jest metodą, nie terapią, dlatego ktoś kto posługuje się hipnozą w trakcie terapii, powinien wcześniej ukończyć studium psychoterapeutyczne. Nie zawsze tak jest, warto więc zwrócić uwagę na to, czy hipnoterapeuta jest faktycznie terapeutą, czy hipnotyzerem.
6. Specjalista terapii uzależnień- jak sama nazwa wskazuje, osoba, która specjalizuje się w pomaganiu tym, którzy mają problemy uzależnieniowe, ale także ich rodzinom. Terapeuta taki najczęściej ukończył 2-letnie studium specjalistyczne.
7. Terapeuta zajęciowy- najczęściej magister pedagogiki, który specjalizuje się w pracy z osobami doświadczającymi niepełnosprawności oraz problemów rozwojowych czy psychicznych. Terapeuta zajęciowy nie jest psychoterapeutą (ani w UK ani w Polsce) i jego/jej praca polega na aktywizacji/zmianie behawioralnej w celu poprawienia funkcjonowania pacjenta. Magister pedagogiki nie ma uprawnień psychoterapeutycznych.
Niezależnie od tego, w jaki sposób terapeuta jest wykształcony lub jaką formą terapii się zajmuje, jest kilka zasad, które każdy etyczny terapeuta będzie przestrzegał.
1. Terapeuta będzie w stanie udokumentować swoje wykształcenie- nie będzie się obrażać, czy też Cię zwodzić, jeśli poprosisz o wgląd do dyplomu. Warto pytać i domagać się dowodu ukończenia treningu psychoterapii przed podjęciem terapii.
2. Terapeuta będzie pod stałą superwizją- oznacza to, że będzie się regularnie poddawać opiece bardziej doświadczonego terapeuty, który pomaga w podnoszeniu warsztatu praktycznego terapeuty, ale też będzie oceniać pracę terapeuty pod kontem bezpieczeństwa i relacji z pacjentem. Możesz zapytać o nazwisko i kontakt do superwizora. Superwizor pomaga terapeucie pracować lepiej, ale służy też temu, żeby Ciebie chronić.
3. Wielu terapeutów jest zrzeszonych w organizacjach. Poniżej podam linki do najczęściej wybieranych stowarzyszeń. Zrzeszanie się nie jest wymagane, natomiast jest dobrą praktyką, aby to zrobić. Stowarzyszenia najczęściej rozstrzygają w sprawach spornych między terapeutą i pacjentem oraz posiadają swoje kody etyczne, których terapeuta musi przestrzegać. Jeśli terapeuta nie jest zrzeszony, masz prawo dowiedzieć się w jaki sposób i do kogo złożyć zażalenie, jeśli będzie taka potrzeba. Zawód psychoterapeuty nie jest prawnie regulowany. Oznacza to, że każdy może nazwać się psychoterapeutą, jeśli chce. Dlatego ważne jest żeby wybierać terapeutów, którzy funkcjonują w jakiejś strukturze, która pomoże Ci, jeśli terapeuta zachowa się nieetycznie.
4. Terapeuta nie będzie prowadzić terapii dwóch osób z tej samej rodziny, chyba, że w ramach terapii par/rodzin lub w ramach doraźnej konsultacji, by pomóc Twojej terapii. Jeśli Ty i Twój partner/dziecko potrzebujecie osobnych terapii, dobry terapeuta pomoże jednemu z Was znaleźć innego terapeutę. Ta struktura zapobiega konfliktowi interesów.
5. Terapeuta nie poprosi Cię o opłacenie dużej ilości sesji z góry (terapeuci analityczni czasem wymagają opłaty za 4 sesje z góry). Jeśli terapeuta wymaga opłat za wiele miesięcy z góry, masz prawo zapytać jakie są podstawy kliniczne takich wymagań (w jaki sposób pomoże to Tobie). Pamiętaj, że za zapłacone z góry sesje możesz już nigdy nie odzyskać pieniędzy.
6. Terapeuta ustali opłatę za wszystkie sesje na początku terapii. Nie powinno być sytuacji, gdzie czujesz się zaskoczony nagle podniesioną stawką. Jeśli terapeuta planuje podnieść opłatę za sesje, dobrym zwyczajem jest aby pacjent dostał taką informację z wyprzedzeniem. Z reguły sytuacja zdarza się raz/dwa razy w roku, kiedy to terapeuta rozważa koszty usługi. Każda sesja powinna kosztować tyle samo (czasem z wyjątkiem pierwszej konsultacji) i nie powinna być uzależniona od tego, ile masz problemów, o których terapeuta nie wiedział.
7. Terapeuta nigdy nie zaproponuje Ci używek w ramach terapii. Co więcej jest przyjętym, że terapia musi odbywać się w warunkach trzeźwości. Jeśli jesteś pod wpływem substancji odurzających (włączając alkohol), terapeuta powinien wyprosić Cię z sesji. Jest to sprawa bezpieczeństwa, tak Twojego, jak i terapeuty. Terapeuta będzie także promować zdrowe zachowania i pod żadnym pozorem nie będzie Cię namawiać do wzmożonej konsumpcji substancji psychoaktywnych.
8. Terapeuta będzie unikać spotkań poza terapią (na czas trwania terapii). Choć czasem może się wydarzyć, że spotkacie się przypadkiem w sklepie lub w jakiejś grupie (terapeuta może udostępnić Ci informację o grupach, tak terapeutycznych jak i socjalnych, które mogłyby Ci pomoc). Terapeuta nie będzie sugerował spotkań jeden na jeden poza sesjami. Uczestnictwo w owych grupach powinno być Twoim wyborem, a nie przymusem.
9. Terapeuta nie wejdzie w żadną formę relacji romantycznej z pacjentem, tak w ramach terapii, jak i poza nią. Terapeuta nie będzie proponować relacji intymnych, nie będzie także podejmować komentarzy o naturze seksualnej, które sprawiają, że czujesz się niekomfortowo. Zdecydowana większość, jeśli nie wszystkie szkoły terapeutyczne, uznają seks z pacjentem jako nadużycie zaufania, a nawet przemoc w terapii. Jest to związane z pewną nierównowagą w terapii gdzie terapeuta może uchodzić za specjalistę i wykorzystywać tą pozycję w celu zaspokojenia swoich własnych potrzeb.
10. Wszystkie notatki i nagrania z sesji oraz informacja o Twojej problematyce powinny pozostać poufne. Kilka odstępstw od tej normy (np. w sytuacji zagrożenia życia, czy też w sytuacji potrzeby superwizji) powinny być omówione na pierwszej sesji, zanim cokolwiek o sobie powiesz.
11. Terapeuta nie zabroni Ci rozmawiania o sesjach ze znajomymi czy rodziną. Jeśli jesteś w sytuacji bezpośredniego zagrożenia z czyjejś strony, terapeuta omówi z Tobą, w jaki sposób możesz chronić siebie i informacje na swój temat.
12. Terapeuta spotyka się z Tobą w trakcie sesji, żeby zająć się Twoimi problemami. Ten czas jest dla Ciebie i nie powinien być zaburzony telefonami, smsami, dostawami paczek, czy innymi kwestiami. Niedopuszczalnym jest, żeby terapeuta zajmował się swoimi prywatnymi sprawami, czy sprawami innych pacjentów w trakcie Twojej sesji.
13. Masz prawo zrezygnować z terapii w każdym momencie. Terapeuta może zaproponować omówienie z Tobą Twojej decyzji, aby zrozumieć czym jest ona motywowana (może to posłużyć Tobie, ale też pomóc terapeucie pracować lepiej następnym razem). Terapeuta nie może zmusić Cię do pozostania w terapii i nie będzie próbować zastraszyć Cię do podjęcia decyzji o pozostaniu w terapii.
Terapia jest miejscem gdzie powinieneś czuć się bezpieczny/a. Idziesz tam, żeby opowiedzieć o sobie i swoim życiu i spróbować znaleźć rozwiązania w kwestiach, które Cię borykają. Masz prawo do terapii, która opiera się na profesjonalnej, przewidywalnej i podszytej szacunkiem relacji.
Twój terapeuta, jeśli jest zarejestrowany w jakimś stowarzyszeniu na Wyspach, powinien, na Twoją prośbę powiedzieć Ci w którym. Poniżej zamieszczam linki do najczęściej wybieranych przez terapeutów stowarzyszeń. Jeśli Twój terapeuta twierdzi, że jest zrzeszony w innym niż poniższe stowarzyszeniu, poproś o pełną nazwę instytucji, tak abyś mogła sprawdzić, czy terapeuta widnieje na jej listach.
https://www.bacp.co.uk/search/Register - BACP zrzesza counsellorów i psychoterapeutów z całego UK. Aby sprawdzić, czy Twój terapeuta jest zarejestrowany w BACP wejdź w tego linka i wpisz nazwisko terapeuty.
https://www.psychotherapy.org.uk/find-a-therapist/?postcode=&therapist_name=kuc&submitted=1&seed=1144212342 – UKCP zrzesza psychoterapeutów z całego kraju. Aby sprawdzić, czy Twój terapeuta jest zarejestrowany w UKCP wejdź w tego linka i w ostatniej rubryce wpisz nazwisko terapeuty.
https://www.nationalcounsellingsociety.org/ NCS zrzesza counsellorów z całego kraju. Aby sprawdzić, czy Twój terapeuta jest zarejestrowany w NCS wejdź w tego linka, zmień ‘location’ na ‘name’ i wpisz nazwisko terapeuty.
https://cbtregisteruk.com/Default.aspx - BABCP zrzesza terapeutów poznawczo-behawioralnych z całego kraju. Aby sprawdzić, czy Twój terapeuta jest zarejestrowany w BABCP wejdź w tego linka i po prawej stronie wpisz nazwisko terapeuty.
https://www.hcpc-uk.org/check-the-register/ - HCPC zrzesza profesjonalistów z licznych dziedzin wspomagających dziedziny medyczne. W naszym kontekście, najczęściej zrzeszeni są tu psychologowie kliniczni. Twój terapeuta najprawdopodobniej będzie zarejestrowany jako ‘practitioner psychologist’ albo ‘arts therapist’. Wpisz nazwisko terapeuty i wybierz jedną z tych dwóch opcji.
Niekiedy terapeuci pracujący za granicą są zrzeszeni w kraju ojczystym. W Polsce trzy największe stowarzyszenia zajmujące się zrzeszaniem terapeutów to Polskie Towarzystwo Psychiatryczne, Polskie Towarzystwo Psychologiczne i Polska Federacja Psychoterapii.
